న్యూఢిల్లీ: రిజర్వ్ మరియు నిశ్శబ్ద గౌరవం కలిగిన నాయకుడు, మాజీ ప్రధాని మన్మోహన్ సింగ్ ఉర్దూ పద్యాలను బాగా ఇష్టపడేవారు, మరియు లోక్‌సభలో బిజెపి నాయకురాలు సుష్మా స్వరాజ్‌తో ఆయన కవితా విన్యాసాలు సోషల్ మీడియాలో అత్యధికంగా వీక్షించబడిన పార్లమెంటరీ చర్చలలో ఒకటి. 2011లో పార్లమెంటులో తీవ్ర చర్చ, అప్పటి లోక్‌సభ ప్రతిపక్ష నేత స్వరాజ్ వారణాసిలో జన్మించిన కవి షహబ్ జాఫ్రీ యొక్క 'షేర్'ని మోహరించారు. అవినీతి ఆరోపణల్లో కూరుకుపోవడం ప్రారంభించిన ప్రధాని సింగ్‌పై నిప్పులు చెరిగారు.
చర్చ సందర్భంగా ఆమె మాట్లాడుతూ, "'తూ ఇధర్ ఉధర్ కీ నా బాత్ కర్, యే బతా కీ కఫీలా క్యున్ లూటా, హుమేన్ రహ్జానో సే గిలా నహీ, తేరీ రహబారీ కా సవాల్ హై (అసంబందమైన విషయాల గురించి మాట్లాడే బదులు, కారవాన్‌ను ఎందుకు లూటీ చేశారో చెప్పండి. దొంగలపై నాకు ఎలాంటి ఫిర్యాదు లేదు కానీ నేను మీ నాయకత్వాన్ని ప్రశ్నిస్తున్నాను)" నిప్పుతో మంటలను ఎదుర్కొనే బదులు, సింగ్ -- తన స్వంత నిరాడంబరమైన రీతిలో -- పైకప్పును దించాలని అల్లమా ఇక్బాల్ యొక్క నిరాయుధ పంక్తులను ప్రయోగించాడు.
అతను చెప్పాడు, "'మన కీ తేరీ డీద్ కే కాబిల్ నహీన్ హూన్ మైన్, తు మేరా షౌక్ దేఖ్ మేరా ఇంతేజార్ దేఖ్ (మీ దృష్టిని ఆకర్షించడానికి నేను అర్హుడిని కాను. కానీ నా ఉత్సాహాన్ని, నా కోరికను చూడు)'." 2013లో రాష్ట్రపతి ప్రసంగానికి ధన్యవాదాలు తెలిపే తీర్మానంపై చర్చ సందర్భంగా సాహిత్యంపై అభిరుచి ఉన్న ఇద్దరు నేతలు మళ్లీ ఘర్షణ పడాల్సి వచ్చింది. సింగ్ మీర్జా గాలిబ్‌ను మొదట లక్ష్యం కోసం మోహరించాడు. అతను చెప్పాడు, "'హమ్ కో ఉన్ సే వఫా కి హై ఉమ్మీద్, జో నహీం జాంతే వఫా క్యా హై (ప్రేమ అంటే ఏమిటో తెలియని వారి నుండి నేను ప్రేమను ఆశిస్తున్నాను)"."
స్వరాజ్, ఆమె అసమానమైన రీతిలో, మరింత సమకాలీన బషీర్ బదర్ వైపు తిరిగి, "'కుచ్ తో మజ్బురియన్ రహీ హోంగీ, యున్ కోయి బేవఫా నహిన్ హోతా (ఎవరూ ప్రేమను విస్మరించరు కాబట్టి కొన్ని బలవంతాలు ఉండాలి)' అని తిరిగి కొట్టారు. సింగ్ తన ప్రభుత్వంపై అవినీతి ఆరోపణలపై విలేకరులు ప్రశ్నించినప్పుడు ఇదే విధమైన కవితా ప్రతిస్పందనను ఆశ్రయించారు. అతను ఇలా అన్నాడు, "'హజారో జవాబోన్ సే అచ్ఛీ హై మేరీ ఖామోషీ, జో కయీ సవాలో కి ఆబ్రూ ధాక్ లేతీ హై (వేలాది ప్రశ్నల కంటే నా మౌనం గొప్పది, లేదా అది చాలా ప్రశ్నలను బహిర్గతం చేస్తుంది)"." భారతదేశ ఆర్థిక సంస్కరణల రూపశిల్పి మరియు రాజకీయాల కరుకు ప్రపంచంలో ఏకాభిప్రాయ నిర్మాత అయిన సింగ్ గురువారం అర్థరాత్రి ఢిల్లీలోని ఆల్ ఇండియా ఇనిస్టిట్యూట్ ఆఫ్ మెడికల్ సైన్సెస్‌లో మరణించారు. ఆయన వయసు 92.
